انواع ویلچر و کاربرد آن ها

انواع ویلچر یا صندلی چرخ دار از تجهیزات پزشکی فیزیوتراپی و توانبخشی می باشد و پزشک بر اساس میزان کم توانی یا ناتوانی افراد، استفاده از ویلچر مناسب را تجویز می کند. ویلچر ها که به آنها ویلچر چرخ دار، نشین بر و چرخک نیز می گویند، در دو نوع برقی و مکانیکی (دستی) طراحی شده اند که نوع دستی آن در مدل های متفاوتی ساخته می شوند.

ویلچر چیست؟

صندلی های چرخ دار، صندلی متحرکی هستند که در افراد سالمند، دارای ضعف جسمانی و مبتلا به مشکلات نخاعی که در حرکت کردن مشکل دارند، به صورت موقت یا دائمی برای جا به جایی در منزل و محیط بیرون جهت ایجاد حس استقلال و آرامش مورد استفاده قرار می گیرند. از آنجاییکه ویلچر ها معمولا به صورت طولانی مدت استفاده می شوند، لازم است کیفیت مناسب، راحتی و دوام بالایی داشته باشند.

انواع ویلچر

ویلچر ها بر اساس عملکرد و نوع استفاده در انواع مختلفی ساخته می شوند، اما از نظر سیستم عملکردی شامل دو حالت مکانیکی و الکتریکی (برقی) هستند.

• ویلچر های ساده که به آنها ویلچر استاندارد، صندلی چرخ دار دستی و ویلچر MRI نیز می گویند، از ابتدایی ترین و رایج ترین صندلی های چرخ دار مکانیکی می باشند و نسبت به سایر مدل های ویلچر، سبک تر بوده و جابجایی آنها راحت تر است، قیمت مناسبی دارند، دارای ترمز، زیر پایی و دستگیره هستند و از آنجایی که حرکت ویلچر با استفاده از چرخ های بزرگی که در قسمت پشتی ویلچر قرار دارند، توسط خود فرد انجام می گیرد، در افرادی که توانایی حرکت دادن صندلی چرخ دار را دارند اما امکان راه رفتن ندارند، استفاده می شود. در ضمن در صورتیکه ویلچر از جنس پلی اتیلن ساخته شده باشد، ویلچر پلی اتیلن نامیده می شود و در مراکز درمانی و آب درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در اتاق عمل، MRI، رادیولوژی و غیره به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند و بعضی از مدل های آن به گونه ای طراحی شده اند که قابل جمع شدن هستند و جابجایی آن راحت است، به این ویلچر ها، صندلی چرخ دار تاشو استاندارد یا ویلچر تاشو ساده می گویند.

• ویلچر های ارتوپدی تمام امکانات موجود در ویلچر های ساده را دارند، قسمت زیر دستی و جا پایی صندلی چرخ دار قابل جدا شدن هستند که این ویژگی برای افرادی که امکان جابجایی از صندلی چرخ دار به داخل ماشین یا روی مبل و صندلی را ندارند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در ضمن قیمت ویلچر های ارتوپدی نسبت به ویلچر های استاندارد، کمی بالاتر است.

• ویلچرهای CP که به آنها ویلچر CP کالسکه ای نیز می گویند، برای افراد مبتلا به بیماری سی پی (فلج مغزی) مورد استفاده قرار می گیرند و مجهز به جدا کننده پا، نگهدارنده های سر، گردن، پهلو و ران هستند. در ضمن بعضی از ویلچر های CP دارای لگنی برای دفع مدفوع می باشند و استفاده از ویلچر سی پی با وجود این امکانات، راحتی و اطمینان خاطر را برای بیمار و اطرافیان وی فراهم می کند. در ضمن بعضی از مدل های آن که ویلچر CP کالسکه ای نامیده می شوند، تاشو هستند و حمل و نقل بسیار ساده ای دارند.

• ویلچر های برانکاردی که به آنها ویلچر برانکاردی استیل، ویلچر برانکاردی لگن دار، صندلی چرخ دار تخت شو، ویلچر برانکارد شو، ویلچر تخت شو و صندلی چرخ دار برانکارد شو نیز می گویند، علاوه بر امکانات موجود در ویلچر های ارتوپدی، دارای امکان تبدیل به برانکارد شدن نیز هستند. البته بعضی از ویلچر های ساده و ویلچر های ارتوپدی نیز امکان تبدیل به حالت برانکارد را دارند.

• ویلچر های برقی که به آنها صندلی چرخ دار برقی و ویلچر های الکترونیکی نیز می گویند، مجهز به صفحه کنترلی برای حرکت فرد و تنظیم سرعت و جهت صندلی چرخ دار هستند که جلوی دست فرد قرار دارد و بهترین انتخاب برای افرادی که لازم است به صورت دائمی از ویلچر استفاده کنند و افراد دارای ضعف جسمانی و ناتوانی شدید که امکان حرکت زیادی برای چرخاندن چرخ ویلچر ندارند، می باشد. ویلچر برقی دارای 4 یا 6 چرخ هستند، کاربری ساده ای دارند، بسیار مقاوم و با دوام هستند، قیمت آن نسبت به ویلچر ساده بیشتر است و وزن بیشتری دارند. همچنین موتور آن می تواند ویلچر را با سرعت های متفاوتی حرکت دهد و منبع تغذیه ویلچر های برقی، باتری هایی می باشد که با برق شارژ می شوند. باتری ویلچر های الکترونیکی اگر به صورت کامل شارژ شوند، حدود 7 تا 8 ساعت و مسافتی به اندازه 15 تا 35 کیلومتر را طی می کنند.

• اسکوتر های برقی نوعی ویلچر الکتریکی هستند که برای سالمندان و افراد مبتلا به مشکلات جسمانی مناسب هستند، دارای چرخ و محلی برای قرار گرفتن پا ها و نشیمنگاه می باشند، منبع تغذیه آنها موتور الکتریکی یا باتری بوده و استفاده از آن موجب افزایش روحیه فرد به دلیل توانمندی در حرکت و هدایت دستگاه و اطمینان خاطر اطرافیان می گردد. از نظر عملکرد و ظاهر، اسکوتر های برقی بیمار و ویلچر های برقی مشابه یکدیگر هستند اما اسکوتر برقی ابعاد بزرگ تری دارد و برای استفاده در خارج از منزل بسیار کاربردی می باشد.

• ویلچر های پله رو که به آنها ویلچر بالابر، صندلی چرخ دار ایستاده و ویلچر برقی پله رو نیز می گویند، در واقع ویلچری برقی با قابلیت بیشتر می باشند که علاوه بر حالت نشسته، امکان بالا رفتن از پله، تغییر ارتفاع جهت دسترسی به نقاط مختلف و حرکت در مکان های ماسه ای را دارند. برای جابجایی فرد بین طبقه های مختلف، می توان ویلچر های برقی پله رو را بر روی جایگاه طراحی شده در کنار پله های مجهز قرار داد تا شخص به راحتی به طبقات مختلف دسترسی داشته باشد.

• ویلچر های اسپرت که به آنها ویلچر ورزشی و صندلی چرخ دار ورزشی نیز می گویند، در ورزشکاران دارای معلولیت و کم توانی، حین ورزش و مسابقات تنیس و بسکتبال با استفاده از ویلچر و غیره استفاده می شود، در ضمن مقاوم و با دوام بوده و وزن کمی دارند تا فرد بتواند علاوه بر کنترل تعادل خود، حرکت و چرخش سریع داشته باشد. همچنین امکان اضافه کردن تجهیزات لازم فرد بر روی ویلچر های اسپرت وجود دارد.

• ویلچر های حمام و توالت که به آنها ویلچر حمام و دستشویی، ویلچر حمامی و ویلچر حمام یا توالت نیز می گویند، دارای محلی جهت قرار دادن توالت فرنگی یا لگن هستند و لگن یا توالت فرنگی قرار داده شده، قابل جدا شدن می باشد. ویلچر های حمام از استیل ضد زنگ ساخته می شوند تا در محیط مرطوب فرسوده نشوند، ویلچر سبکی بوده و ابعاد آن به شکلی می باشد که از درب های حمام و دستشویی استاندارد عبور کنند و جابجایی آنها راحت باشد.

• ویلچر های کودکان که به آنها ویلچر اطفال و صندلی چرخ دار کودک نیز می گویند، به صورت برقی و مکانیکی هستند، در طرح ها و ابعاد مختلف ساخته می شوند، سبک هستند تا در حالت دستی، کودک به راحتی حرکت کند و در بعضی از مدل های آن، امکان تغییر سایز ویلچر اطفال و تنظیم آن متناسب با رشد کودک وجود دارد.

نکات مربوط به استفاده و نگهداری از ویلچر

نگهداری، نظافت و استفاده درست از ویلچر حائز اهمیت است زیرا موجب کاهش هزینه های مربوط به تعمیرات می شود و در حفظ سلامتی کاربر موثر است.
مناسب بودن صندلی ویلچر و عدم وجود شکاف و ایراد بررسی شود. از آنجاییکه فرد ممکن است زمان زیادی را بر روی صندلی چرخ دار بنشیند، راحتی آن بسیار مهم است، زیرا در صورت نا مناسب بودن ممکن است باعث ایجاد زخم بستر در فرد شود.
میزان باد لاستیک ها همیشه مناسب باشد و از لحاظ ترک، ساییدگی و غیره بررسی شوند تا از سالم بودن آنها اطمینان حاصل شود، زیرا وجود مشکل در نحوه حرکت صندلی چرخ دار موثر است. همچنین پره های چرخ بررسی شود تا شکسته یا شل نباشند و اطمینان از سالم بودن ترمز ها فراموش نشود. اگر برای ترمز و روانکاری جا پایی نیاز به استفاده از روغن باشد، بکارگیری روغن گریس یا اسپری های سیلیکون مناسب هستند.
در صورت استفاده از ویلچر های برقی، مراقبت از باتری ویلچر بسیار مهم است و لازم است شارژ آن به صورت منظم انجام گیرد. پیشنهاد می شود حداقل هر 18 ماه یکبار، باتری ها تعویض شوند. البته این زمان نسبی بوده و بنا به میزان استفاده از دستگاه از یک تا دو سال متغیر است.
بهتر است سرویس دوره ای اجزای مختلف ویلچر، طبق جدول توسط فرد یا کارشناس فنی انجام شود تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.